قرارداد چیست | انواع قرارداد | نکات کلیدی و نمونه قراردادها

آیا تا به حال پروژه‌ای را شروع کرده‌اید یا خدماتی را به کسی ارائه داده‌اید؟ چه یک فریلنسر باشید که اولین پروژه خود را می‌گیرد، یا مدیری که می‌خواهد کار مهمی را برون‌سپاری کند، احتمالاً با کلمه (قرارداد) برخورد کرده‌اید. برای بسیاری از ما، قرارداد یادآور صفحاتی طولانی با اصطلاحات حقوقی گیج‌کننده است؛ سندی که شاید از امضای آن ترس داشته باشیم. اما قرارداد چیست واقعاً؟ به زبان ساده، قرارداد یک توافق قانونی و لازم‌الاجرا است که مشخص می‌کند هر طرف دقیقاً چه کاری باید انجام دهد و در مقابل، چه چیزی دریافت کند. قرارداد یک سند ترسناک برای محدود کردن شما نیست، بلکه یک نقشه راه شفاف برای محافظت از پول، زمان و ایده‌های شما و مهم‌تر از همه، ابزاری برای جلوگیری از اختلافات آینده است.

درک عمیق قراردادها، به‌خصوص در دنیای پیچیده خدمات آنلاین امروزی (مانند سئو، برنامه‌نویسی یا سرمایه‌گذاری) دیگر یک انتخاب لوکس نیست، بلکه یک ضرورت مطلق تجاری است. تفاوت بین یک پروژه موفق و یک شکست پرهزینه و پردردسر، اغلب در جزئیات همان قراردادی نهفته است که در ابتدا ساده از آن گذشتید. ما در همیار وب، با درک کامل این چالش‌ها، این راهنمای جامع را تهیه کرده‌ایم تا نکات کلیدی در مورد یک قرارداد خوب را با شما در میان بگذاریم و به شما کمک کنیم با اطمینان و دید باز، همکاری‌های تجاری خود را شکل دهید.

چرا به قرارداد نیاز داریم؟ چه اهمیت دارد؟ 

شاید فکر کنید اعتماد متقابل برای شروع یک کار کافی است، اما در دنیای حرفه‌ای، قرارداد سند بی‌اعتمادی نیست، بلکه سند شفاف‌سازی و اعتمادسازی است. اهمیت قرارداد فراتر از یک برگه کاغذ است، قرارداد ستون فقرات همکاری شماست.

داشتن یک قرارداد مکتوب به شما کمک می‌کند:

• انتظارات و تعهدات دقیق هر دو طرف را شفاف‌سازی کنید.
• از بروز هرگونه سوء تفاهم، تفسیر شخصی و اختلاف در آینده جلوگیری نمایید.
• در صورت بروز مشکل، یک سند قانونی قابل استناد برای حل اختلاف در اختیار داشته باشید.
• از دارایی‌های نامشهود خود مانند ایده‌ها، کدها و اسرار تجاری محافظت کنید.
• چهره‌ای حرفه‌ای از کسب‌وکار خود به نمایش بگذارید.

ارکان اصلی یک قرارداد معتبر ،چه چیزی یک قرارداد را قانونی می‌کند؟

صرفاً نوشتن کلمه قرارداد بالای یک صفحه، آن را قانونی و قابل پیگیری نمی‌کند. برای اینکه یک سند از نظر حقوقی قرارداد معتبر محسوب شود و در دادگاه قابل استناد باشد، باید چند رکن اساسی داشته باشد.

این ارکان حیاتی عبارتند از:

• قصد و رضایت کامل طرفین را برای بستن قرارداد احراز کنید. (یعنی هیچ‌کدام مجبور یا فریب‌خورده نباشند).
• موضوع قرارداد را به صورت دقیق، معین و قانونی مشخص نمایید. (مثلاً نمی‌توان برای کار غیرقانونی قرارداد بست).
• از اهلیت قانونی طرفین (مانند عقل، بلوغ و سن قانونی) اطمینان حاصل کنید.
• جهت و هدف قرارداد را به صورت مشروع و قانونی تعریف کنید.
  

انواع کلی قراردادها (پیمانکاری، استخدامی، مدنی)

قراردادها بر اساس ماهیت و قانونی که بر آن‌ها حاکم است، به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. درک تفاوت این موارد برای جلوگیری از مشکلات مالیاتی و بیمه‌ای آینده بسیار مهم است.

قرارداد کار (استخدامی)

این قرارداد تابع قانون کار است. ویژگی اصلی آن تبعیت کارمند از کارفرما است. یعنی کارفرما ساعات کار، محل کار و نحوه انجام کار را تعیین می‌کند و کارمند در قبال دریافت حقوق ثابت ماهانه، زمان خود را در اختیار او قرار می‌دهد. این قرارداد الزاماً شامل بیمه، عیدی و سنوات می‌شود.

قرارداد پیمانکاری (مدنی یا جعاله)

این قرارداد تابع قانون مدنی است و بهترین گزینه برای فریلنسرها و پروژه‌های برون‌سپاری شده است. در اینجا، تبعیت وجود ندارد و کارفرما نتیجه کار را می‌خواهد و زمان مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. پیمانکار در نحوه انجام کار خود استقلال دارد و (اگر قرارداد درست تنظیم شود) مشمول قانون کار، بیمه اجباری و عیدی نمی‌شود.

قرارداد مشارکت (مدنی)

این نوع قرارداد زمانی استفاده می‌شود که دو یا چند نفر قصد دارند با آوردن سرمایه (نقدی یا غیرنقدی مانند تخصص فنی) در کاری شریک شوند و در سود و زیان آن سهیم باشند. قرارداد بین سرمایه‌گذار و برنامه‌نویس معمولاً از این نوع است.

قرارداد محرمانگی (NDA) چیست و چرا حیاتی است؟

قرارداد محرمانگی یا NDA) Non-Disclosure Agreement)، یکی از حیاتی‌ترین قراردادهایی است که اغلب باید قبل از قرارداد اصلی یا حتی قبل از شروع مذاکرات جدی امضا شود. این قرارداد، یک تعهد قانونی برای فاش نکردن اطلاعات حساس است.

تصور کنید یک ایده استارتاپی درخشان، یک لیست مشتریان ارزشمند یا کدهای منبعی دارید که نمی‌خواهید رقبا از آن باخبر شوند. اگر بخواهید این موارد را با یک سرمایه‌گذار، برنامه‌نویس فریلنسر یا کارمند جدید در میان بگذارید، NDA سندی است که از شما محافظت می‌کند. این قرارداد طرف مقابل را ملزم می‌کند که از اطلاعات شما سوءاستفاده نکرده و آن را فاش نکند. این قرارداد می‌تواند یک‌جانبه و فقط یک طرف اطلاعات می‌دهد یا دوجانبه، هر دو طرف اطلاعات محرمانه رد و بدل می‌کنندباشد.
اما درک اهمیت NDA تنها قدم اول است. قدم حیاتی‌تر، آشنایی دقیق با بندهای حقوقی و نحوه تنظیم آن است. اینکه دقیقاً چه چیزی «محرمانه» تلقی می‌شود، «مدت زمان» این تعهد چقدر باید باشد و «جریمه» نقض آن چیست، نکاتی هستند که می‌توانند آینده ایده و کسب‌وکار شما را تضمین یا نابود کنند.

برای اینکه به صورت کامل و تخصصی با تمام این جزئیات حقوقی آشنا شوید و یک نمونه قرارداد معتبر و به‌روز شده را بررسی و دریافت کنید، می‌توانید به راهنمای اختصاصی ما در این زمینه مراجعه نمایید:

[دانلود قرارداد محرمانگی یا NDA نسخه 2 تاریخ 15-4-1403]

نکات کلیدی در تنظیم یک قرارداد حرفه‌ای

یک قرارداد خوب، قراردادی است که شفاف باشد و جای هیچ‌ گونه ابهام یا تفسیر شخصی نگذارد. صرف نظر از موضوع قرارداد، چند اصل طلایی وجود دارد که باید همیشه رعایت شوند.

این اصول همان چیزی هستند که یک متن ساده را به یک سند محافظ تبدیل می‌کنند:

• موضوع و محدوده دقیق خدمات (Scope of Work) را به طور کامل تعریف کنید.
• مبلغ دقیق، نحوه پرداخت (مرحله‌ای، ماهانه) و زمان‌بندی پرداخت‌ها را مشخص نمایید.
• تعهدات هر دو طرف (کارفرما و پیمانکار) را به صورت تفکیک‌ شده لیست کنید.
• شرایط دقیق فسخ قرارداد (Termination Clause) و جریمه‌های احتمالی را پیش‌بینی کنید.
• نحوه حل اختلاف در صورت بروز مشکل ارجاع به داوری یا دادگاه را تعیین کنید.
• وضعیت مالکیت معنوی (Intellectual Property) خروجی کار را شفاف‌سازی نمایید.
• مدت زمان دقیق شروع و پایان قرارداد را قید کنید.

اشتباهات رایج هنگام بستن قرارداد

بسیاری از ضررهای بزرگ مالی و حقوقی، نه از پیچیدگی قانون، بلکه از اشتباهات ساده‌ای ناشی می‌شوند که به راحتی قابل پیشگیری هستند. آگاهی از این تله‌ها می‌تواند شما را از دردسرهای بزرگ نجات دهد.

هنگام بستن قرارداد، از این موارد دوری کنید:

• از اعتماد کردن به توافقات شفاهی و مکتوب نکردن آن‌ها جداً بپرهیزید.
• از امضای قرارداد بدون خواندن دقیق کلمه به کلمه آن خودداری کنید.
• از به کار بردن عبارات کلی، مبهم و غیرقابل اندازه‌گیری مانند بهترین کیفیت یا در اسرع وقت دوری کنید.
• نبود بند فسخ شفاف یا شرایط پایان همکاری را نادیده نگیرید.
• از استفاده از یک نمونه قرارداد نامرتبط مثلاً استفاده از قرارداد استخدامی به جای پیمانکاری اجتناب کنید.

نمونه قراردادها،بررسی تخصصی و نکات کلیدی هر قرارداد

در ادامه، به بررسی نکات حیاتی در مورد هر یک از قراردادهای تخصصی که قبلاً لیست کردیم می‌پردازیم و یک نمونه پیشنهادی برای هرکدام ارائه می‌دهیم.

قرارداد سئو

بزرگترین تله در قرارداد سئو، اعتماد به وعده‌هایی مانند تضمین رتبه یک گوگل است. یک قرارداد سئوی حرفه‌ای بر اساس رتبه تضمینی بنا نمی‌شود، بلکه بر اساس فعالیت‌های شفاف و گزارش‌دهی دقیق استوار است. در این قرارداد باید لیست کلمات کلیدی هدف، تعهدات دقیق سئوکار (تولید محتوا، لینک‌سازی، بهینه‌سازی فنی) و شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPIs) مانند رشد ترافیک ارگانیک به وضوح ذکر شود.

دانلود نمونه قرارداد سئو (شامل KPI و لیست فعالیت‌ها)

قرارداد طراحی سایت

کابوس پروژه‌های طراحی سایت، تاخیرهای بی‌پایان و درخواست‌های ویرایش تمام‌نشدنی است. برای جلوگیری از این مشکل، قرارداد باید شامل محدوده دقیق پروژه (Scope)، تعداد دقیق صفحات، و مهم‌تر از همه، تعداد دفعات مجاز ویرایش برای طرح اولیه باشد. همچنین، باید مشخص شود که تعهدات کارفرما (مانند تحویل به موقع محتوا و تصاویر) چیست، زیرا تاخیر در این موارد، دلیل اصلی تاخیر در کل پروژه است.

نمونه قرارداد طراحی سایت (با بند مشخص کردن تعداد ویرایش)

قرارداد محرمانگی (NDA)

همانطور که قبلاً توضیح دادیم، این سند برای حفاظت از اطلاعات شماست. یک نمونه قرارداد NDA قوی باید به طور دقیق اطلاعات محرمانه را تعریف کند، چه چیزی محرمانه است؟، مدت زمان حفظ محرمانگی را مشخص کند حتی پس از پایان همکاری و جریمه یا ضمانت اجرای نقض قرارداد را به وضوح بیان نماید.

دانلود قرارداد محرمانگی یا NDA (نسخه به‌روز شده ۱۴۰۳)

قرارداد برنامه نویسی

مهم‌ترین و حساس‌ترین بند در قرارداد برنامه‌نویسی، موضوع مالکیت معنوی (IP) است. در قرارداد باید به صراحت ذکر شود که پس از تسویه حساب کامل، آیا سورس کد به کارفرما تعلق می‌گیرد یا خیر. همچنین، تعیین یک دوره زمانی مشخص برای تست و رفع باگ پس از تحویل نهایی پروژه، برای اطمینان از سلامت محصول، بسیار ضروری است.

نمونه قرارداد برنامه نویسی (شامل بند مالکیت معنوی کد)

قرارداد بین سرمایه گذار و برنامه نویس

این یک قرارداد مشارکت حساس است. کلیدی‌ترین بند در اینجا، Vesting یا تخصیص تدریجی سهام به برنامه‌  نویس یا فاندر فنی است. یعنی برنامه‌ نویس نباید در روز اول مالک تمام سهام خود شود، بلکه سهام او باید طی یک دوره زمانی مشخص (مثلاً ۲ تا ۴ سال) و بر اساس ماندگاری و عملکردش در پروژه، به تدریج به او تعلق گیرد. این کار از ترک ناگهانی پروژه جلوگیری می‌کند.

نمونه قرارداد بین سرمایه گذار و برنامه نویس (شامل بند Vesting)

قرارداد دورکاری

قرارداد دورکاری با قرارداد حضوری تفاوت‌هایی در نحوه نظارت و امنیت دارد. در این قرارداد باید مواردی مانند ساعات کاری آیا شناور است یا ثابت؟، نحوه گزارش‌دهی روزانه یا هفتگی، تجهیزات مورد نیاز یا توسط شرکت تامین می‌شود؟و به ویژه تعهدات امنیتی کارمند برای حفظ اطلاعات شرکت در خارج از دفتر، به دقت مشخص شود.

نمونه قرارداددورکاری (مطابق با الزامات جدید)

قرارداد پیمان‌کاری یک نفره

این قرارداد، همان قرارداد فریلنسری است. نکته کلیدی در تنظیم آن، تاکید بر نتیجه‌محور بودن آن است تا با قرارداد استخدامی اشتباه گرفته نشود. باید صراحتاً ذکر شود که این قرارداد مشمول قانون کار و بیمه اجباری نیست و پیمانکار متعهد به تحویل نتیجه (پروژه) است، نه فروش زمان خود (حضور در ساعت مشخص).

قرارداد پیمان‌کاری یک نفره (ویژه فریلنسرها)

قرارداد پشتیبانی هاست و دامنه

در قراردادهای پشتیبانی، مهم‌ترین بخش SLA یا توافقنامه سطح خدمات است. این بخش باید به صورت عددی و دقیق مشخص کند که درصد آپ‌تایم تضمین شده چقدر است مثلاً ۹۹.۹٪، زمان پاسخگویی به تیکت‌ها در ساعات اداری و غیراداری چقدر است، و سیاست بک‌آپ‌گیری، هر چند ساعت یا روز چگونه است.

قرارداد پشتیبانی هاست و دامنه (همراه با جدول SLA)

نتیجه‌گیری

در این راهنمای جامع، تلاش کردیم به این سوال اساسی که قرارداد چیست؟ پاسخی فراتر از یک تعریف ساده بدهیم. قرارداد، یک سند حقوقی خشک نیست، بلکه یک ابزار استراتژیک برای مدیریت کسب‌ و کار و ایجاد شفافیت است. ما آموختیم که یک قرارداد معتبر چه ارکانی دارد، تفاوت‌های کلیدی انواع قرارداد (کار، پیمانکاری و مشارکت) را درک کردیم و بر اهمیت حیاتی سندی مانند NDA تاکید کردیم.

مهم‌تر از همه، دیدیم که رعایت نکات کلیدی در تنظیم قرارداد و دوری از اشتباهات رایج، چگونه می‌تواند از ضررهای بزرگ جلوگیری کند. چه در حال بستن قرارداد سئو باشید، چه در حال جذب سرمایه برای استارتاپ خود، به یاد داشته باشید که یک قرارداد خوب و حرفه‌ای (مانند نمونه‌های ارائه‌ شده توسط همیار وب)، بهترین سرمایه‌گذاری برای تضمین موفقیت و آرامش خیال شما در آینده است. زمانی که امروز برای تنظیم یک قرارداد محکم صرف می‌کنید، از هفته‌ها اتلاف وقت و انرژی در آینده جلوگیری خواهد کرد.

(H2) سوالات متداول در مورد قراردادها

۱. آیا قرارداد شفاهی هم اعتبار قانونی دارد؟ 

بله، در بسیاری موارد اعتبار دارد، اما مشکل اصلی اثبات آن در دادگاه است. همیشه توافقات کلیدی خود را مکتوب کنید.

۲. اگر یک طرف به تعهدات قرارداد عمل نکند، چه کار باید بکنیم؟

 ابتدا از طریق مذاکره یا ارسال اخطار رسمی، اظهارنامه اقدام کنید. اگر نتیجه نداد، باید بر اساس بند نحوه حل اختلاف (داوری یا دادگاه) در قرار دادتان، اقدام قانونی نمایید.

۳. آیا استفاده از نمونه قراردادهای آماده اینترنتی امن و معتبر است؟ 

این نمونه‌ها به عنوان «الگو» و نقطه شروع عالی هستند، اما هرگز نباید آن‌ها را بدون سفارشی‌سازی برای پروژه خاص خودتان استفاده کنید. برای موارد مهم، همیشه با یک مشاور حقوقی مشورت کنید.