ترس از موفقیت یا عقده‌ یونس

ترس از موفقیت:

🔸مطابق روایات دینی، یونس پیامبر، مردم سرزمین نینوا را به یکتاپرستی و ترک جهل و بت‌پرستی دعوت کرد؛ اما آن‌ها دعوت او را نپذیرفتند و حتی اعلام کردند که از عذاب الهی هراسی ندارند. ایشان هر چه مردم را دعوت کرد، مردم ایمان نیاوردند و حجت و برهان او را نپذیرفتند.

🔸بدین ترتیب یونس پیامبر تصور کرد که مسئولیت او به پایان رسیده، در صورتی که اگر او بر دعوت خود پافشاری و با صبر بیشتر آن را پی‌گیری می کرد، شاید در میان مردم افرادی پیدا می‌شدند که به او ایمان بیاورند.

🔸با ترک شهر توسط حضرت یونس، عذاب الهی بر مردم نازل می‌شود و آن‌ها که متوجه اشتباه خود شده بودند به درگاه خدا توبه می‌کنند و درصدد جبران اشتباه خود و بازگرداندن ایشان برمی‌آیند.

🔸از آن طرف یونس پیامبر سوار بر کشتی‌ای شده و آن سرزمین را ترک می‌کند. بر اثر ماجراهایی کشتی‌نشینان، یونس پیامبر را به دریا می‌افکنند و ماهی غول‌پیکری به اذن خدا او را می‌بلعد. یونس در شکم ماهی متوجه اشتباهش (نیمه‌کاره رها کردن رسالت خود) می‌شود و از پروردگار طلب بخشش می‌نماید. به اذن خدا ماهی او را به ساحل می‌رساند. یونس از شکم ماهی خارج می‌شود و سپس به سرزمین نینوا بازمی‌گردد‌ و مردم را به یکتاپرستی دعوت می‌کند.

🔸آبراهام مازلو روان‌شناس آمریکایی با استفاده از داستان یونس پیامبر، مفهومی به نام «عقده‌ی یونس» (Jonah Complex) را معرفی می‌کند که به معنای ترسی بنیادین از خودشکوفایی یا سر باز زدن از تحقق استعدادهای بالقوه‌ی خویشتن است.

🔸ترس از موفقیت به معنای ترس از رسیدن به وضعیتی است که خودمان را موفق بدانیم؛ حال این موفقیت می‌خواهد از جنس دستیابی به یک هدف، رسیدن به یک موقعیتت  یا داشتن احساساتی خوشایند باشد.

◀️ نشانه‌های ترس از موفقت چیست؟

🔸اولین و بارزترین نشانه‌ی ترس از موفقیت، اهمال‌کاری (به تعویق انداختن کارها) است. دومین نشانه‌ی ترس از موفقیت، بی‌عملی یا فرار از عمل است. نوع دیگری از ترس از موفقیت بعد از رسیدن به موفقیت خودش را نشان می‌دهد. از منظر روان‌شناسی، رفتارهای خودتخریبی چهره‌های مشهوری همچون بازیگران و … که باعث سرشکستگی و لطمه به شهرت و محبوبیت آن‌ها می‌شود نیز می‌تواند جلوه‌‌ی دیگری از ترس از موفقیت باشد.

◀️ چرا از موفقیت می ترسیم؟

🔸ترس از موفقیت وجه دیگری از ترس از شکست است؛ زیرا هر نوع رشد و پیشرفتی مستلزم صرف هزینه (پول، زمان، انرژی و…) و ریسک است و ناکامی در دستیابی به موفقیت، احساسات منفی همچون بی‌ارزشی، ناامیدی، سرخوردگی و طردشدگی را در فرد بیدار می‌کند؛ بنابراین شخص برای خودداری از تحمل درد و رنج‌های احتمالی، از اقدام و پیشروی سر باز می‌زند.

🔸نلسون گود (Nelson Goud) روان‌شناس آمریکایی همچنین با بررسی مطالعات سایر روان‌شناسان، عواملی را به عنوان ریشه‌های محتمل ترس از موفقیت معرفی  می‌کند که عبارتند از:

▪️ترس از اصیل نبودن و خود را شایسته‌ی دستیابی به موفقیت ندانستن

▪️ترس از رسیدن به سقف توانایی‌ها و آگاهی از اینکه قادر به انجام بسیاری از کارها نیست

▪️ترس از سرخوردگی (یعنی فرد از این‌که توانایی لازم برای حفظ موفقیت کسب‌شده را نداشته باشد یا موفقیت موردنظر به اندازه کافی  برایش خوشایند نباشد، نگران است)

▪️ترس از دست دادن جایگاه فعلی به دلیل خواری ناشی از ناکامی احتمالی در مسیر موفقیت

▪️ترس از دانستن و به تبع آن ،قبول مسئولیت‌های جدید

▪️ترس از واکنش (حسادت یا تهدید) دیگران

◀️ چطور بر ترس از موفقیت غلبه کنیم؟

🔸سوزان جفرز (Susan Jeffers) روان‌شناس آمریکایی می گوید: “در بسیاری از مواقع این هراس مانع از آن می‌شود که با زندگی خود به پیش حرکت کنیم. راه برخورد با این مسأله این است که ترس را احساس کنیم و با این حال انجامش بدهیم.”

🔸از نظر دکتر جفرز، «تا زمانی که به رشدمان ادامه می‌دهیم احساس ترس وجود خواهد داشت»؛ بنابراین تلاش برای از بین بردن این احساس امری بی‌فایده است و راهکار مؤثرتر این است که گامی به جلو برداریم و کاری انجام بدهیم. از نظر او « در دل ترس حرکت کردن و پیش رفتن به مراتب هول و هراسش کمتر از زمانی است که تحت تأثیر احساس یأس و درماندگی دچار هراس می‌شویم».

منبع : کتاب زندگی در اینجا و اکنون (هنر زندگی متعالی)، آبراهام مزلو